Pamiętacie tę formułkę? Zapowiadała prosty test – procedurę weryfikacji zabezpieczającą strony internetowe przed programem/algorytmem podszywającym się pod użytkownika. Potraktujmy
to jako metaforę nie tylko odróżnienia się od AI, lecz także wykazania się umiejętnością wyjścia poza używane od wielu lat schematy poznawcze i konwencje artystyczne.
Ważnym współczesnym wyzwaniem jest nie tyle rozpoznanie, czy ludzie mogą coś zrobić lepiej niż algorytmy-roboty, ale przede wszystkim szukanie odpowiedzi na pytanie, co czyni człowieka człowiekiem. Można tu przypomnieć proste określenie ludzkiej (a nie maszynowej) inteligencji – jest
to umiejętność sensownego działania w sytuacjach nietypowych. A także zdolność tworzenia nowych modeli, wyznaczania nowych perspektyw poznawczych i artystycznych. Taka postawa jest szczególnie cenna wobec często odczuwanego obecnie poczucia rosnącego skomplikowania świata, prowadzącego do potrzeby innowacji w samym sposobie rozpoznania świata i formach artystycznej wypowiedzi.
Pamiętajmy, że AI trenowana jest na przedstawieniach świata wytworzonych przez ludzi, jest w stanie jedynie żonglować otrzymanymi obrazami, opisami i opiniami innych bytów. Nie jest jednak
w stanie (jak dotąd) samodzielnie poznawać świata. Nie przeżywa problemu, jakim jest decydowanie
o tym, jak opisywać to, czego się doświadcza. Nie zna poczucia wątpienia czy ambiwalencji
i niepokojów, które z nich wynikają. Nie zna ryzyka osobistej, autorskiej wypowiedzi oraz rozstrzygania, kiedy konkretne ryzyko warto podjąć.
W kolejnej edycji Piotrkowskiego Biennale Sztuki pragniemy pokazać artystyczne wypowiedzi ukazujące charakterystyczne dla ludzi doświadczanie świata. Dzieła sygnalizujące jaki rodzaj sztuki może być specyficznie ludzki. Może nawet dzieła wykonane ze wsparciem AI. Ktoś przecież może nie posługiwać się AI a jednak robić sztukę wtórną jak robot, a inna osoba może korzystać z AI i tworzyć sztukę przekonująco ludzką. Szukamy prac artystycznych proponujących sztukę, której jeszcze nie umie tworzyć AI.
Tak jak upowszechnienie się fotografii ponad sto lat temu spowodowało wielkie zmiany formuł malarstwa, tak obecne wykorzystania AI powodują potrzebę przemian w całej sztuce. AI jest narzędziem w wielu dziedzinach bardzo pomocnym, może być i użytecznym dla sztuki. Kwestią istotną jest, jak to narzędzie będzie wykorzystywane a kiedy celowe jest nie sięgać po AI, by nie powielać jej schematów. Zależy nam na sztuce poszukującej odpowiedzi na pytanie, co czyni człowieka człowiekiem.
Grzegorz Borkowski
Kurator artystyczny PBS
